In deze tijden van overvloed; de decembermaand en in het algemeen de Westerse wereld waarin wij leven, is het misschien onverwacht om te beginnen over ondervoeding. Maar uit landelijke cijfers blijkt dat in het ziekenhuis 25-40%, in het verpleeghuis 20-25% en in de thuiszorg 15-25% van de patiënten ondervoed is.
Bij ondervoeding wordt vaak gedacht aan hele magere mensen, die er ziek en ongezond uit zien. Toch hoeft dat niet altijd zo te zijn. Ondervoeding staat inderdaad voor ondergewicht, maar ook voor onbedoeld gewichtsverlies (afvallen zonder dat je dat wilt) en het niet voldoende binnen krijgen van energie, eiwitten en/of andere voedingsstoffen. Ook met een te hoog lichaamsgewicht kan iemand ondervoed zijn.
De Stuurgroep Ondervoeding is een groep deskundigen op het gebied van (klinische) voeding en ondervoeding als gevolg van een ziekte. Zij geven aan dat de oorzaken van ondervoeding zijn op te delen in fysieke, psychische, medische en sociale factoren. Fysieke factoren zijn een verminderde smaak, geur, eetlust, mobiliteit, een ontregeling van het honger en verzadigingsgevoel, een verstoorde vertering en opname in het maagdarmkanaal, pijn en vermoeidheid. Psychische factoren zijn angst, depressie, eenzaamheid, verdriet en verandering in levenssituatie. Medische factoren zijn de ziektetoestand, kauw- en slikproblemen, dementie, bijwerkingen van medicatie en verslavingsproblematiek. Sociale factoren zijn verminderde of geen mogelijkheid om boodschappen te (laten) doen en eten te bereiden, eenzaamheid, rouw en armoede.
Om ziekte-gerelateerde ondervoeding meer onder de aandacht te brengen, is op 12-12-12 de Dag van de Ondervoeding. Voor ons team van dietisten een heel mooi moment om de wijkteams van helpenden, verzorgenden en verpleegkundigen in het zonnetje te zetten. Zij krijgen op die dag van ons een traktatie. Want als je de landelijke cijfers met betrekking tot het aantal mensen in de thuiszorg vertaalt naar het aantal mensen dat wordt bezocht door de wijkteams van Careyn, dan zien zij (Careyn breed) tussen de 2600 en 4300 mensen met ondervoeding. Als zij op een dag 8 mensen bezoeken, betekent dit dat van die 8 mensen 1 tot 2 van hen ondervoed is. De wijkteams hebben daardoor een hele grote rol bij het signaleren en herkennen van ondervoeding.
Doordat de mensen van de wijkteams veel en vaak bij mensen thuis komen, kunnen zij los van het lichaamsgewicht, tóch zien of mensen ondervoed zijn of een risico daarop hebben. Zij zien dat aan loszittende kleding, ronddraaiende horlogebandjes, de broekriem die een gaatje strakker moet, de koelkast waarin steeds produkten over de houdbaarheidsdatum heen gaan omdat ze te langzaam worden opgegeten of gedronken.
Deze signalerende rol is van groot belang. Want mensen die ondervoed zijn, hebben een langzamer herstel, zij hebben meer en ernstigere complicaties. Spiermassa vermindert met als gevolg een afname van de algehele conditie en een verminderde hart- en longcapaciteit. Ondervoeding vermindert de immunologische afweer en de wondgenezing, Het vergroot de kans op de ontwikkeling van decubitus, zorgt voor een afname van de levenskwaliteit en een verhoogde mortaliteit.
Door het tijdig inschakelen van de dietist die ook werkzaam is in de wijk, bijvoorbeeld vanuit de huisartsenpraktijk, het gezondheidscentrum, de apotheek of het centrum voor jeugd en gezin, kan het ontstaan en de gevolgen van ondervoeding worden beperkt.
