Bumpy road

Soms zie je een plaatje dat zó herkenbaar is. Neem nou deze: het laat zien hoe mensen hun doel voor ogen hebben en ook de weg ernaar toe. Maar dat het eigenlijk zelden zo loopt als gepland.

Een weg met hobbels

Mensen hebben eigenlijk altijd het idee dat als ze zich gaan inzetten om te gaan afvallen dat het ook wel lukt. Ik doe het en dan bereik ik wat ik wil.

Maar je (eet)gedrag veranderen is een proces. Je bewandelt een weg om je doel te bereiken en niet zelden is dat een bumpy road. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat het je heel goed lukt om je veranderingen te maken op werkdagen. Er is dan veel structuur, je eet op vaste momenten, misschien ook wel wat je zelf hebt meegenomen. Er zijn weinig verleidingen, je nieuwe eetstijl in ritme vasthouden lukt goed. Maar dan wordt het weekend of het is vakantie en je dagritme verandert, je eet onregelmatig, er is een feestje of een verjaardag, je gaat uit eten of een weekendje weg…. Je voelt het al: bumpy road.

Plannen en voorbereiden
Andersom kan het ook: dat juist vrije dagen heel goed gaan omdat je tijd hebt om eten te kopen, een gezonde maaltijd klaar te maken, rustig tijd hebt om te eten. En dat juist de werkdagen heel gehaast verlopen, te weinig tijd om eten klaar te maken om mee te nemen, hongerig thuiskomen na het werk en wel een zak chips in de kast hebben liggen, een stuk kaas of worst in de koelkast maar (nog) geen gezonde maaltijd of de ingrediënten daarvoor.



Emoties
Een ander voorbeeld is dat door een verandering in je thuissituatie of werksituatie het heel moeilijk wordt om je gedragsverandering vol te houden. Spanningen en emoties (familie in het ziekenhuis, financiële tegenvallers, examens moeten doen, veranderde werktijden of het verlies van je baan) leiden vaak tot overeten of het nieuwe eetritme kwijtraken.



Valkuilen en succesfactoren
Uiteindelijk is de weg naar je doel net zo belangrijk als het bereiken van het doel. Er is zelfs een liedje waar ik zelf regelmatig aan moet denken, van Miley Cyrus: It’s the Climb. Want die bumpy road leert je omgaan met veranderingen, omgaan met tegenslagen en opkrabbelen en voortgaan. Je ontdekt onderweg je succesfactoren en je valkuilen. Anders eten gaat niet alleen om het maken van de juiste keuzes als het gaat om gezonde voeding en de juiste portiegrootte maar óók om het indelen van je dag of je week. Wanneer doe je boodschappen, wanneer kook je, wanneer maak je een lunch pakketje klaar om mee te nemen naar het werk, vul je bakjes met rauwkost/ noten/ yoghurt als gezonde tussendoortjes, wanneer ga je sporten…..

Je ontwikkelt op weg naar je doel je eigen leefritme en zo kun je het volhouden. Zo maak je een nieuwe leefstijl die je kunt voortzetten ook als je je doel hebt bereikt. Dat zorgt voor gewichtsbehoud en voor het borgen van je behaalde doel.

4x wit

“Eigenlijk is afvallen zo makkelijk. Gewoon 4x wit vermijden.” De uitspraak komt van een Turkse cliënt op het spreekuur. Zelf heb ik nog nooit van deze methode (?) gehoord, dus ik vraag of ze er wat over wil uitleggen. Ze vertelt dat het in de Turkse gemeenschap iets heel normaals is, dat 4x wit vermijden om af te vallen. En die vier witte dingen zijn suiker, zout, boter en meel.

Goh, wat een fijne simpele manier om dingen uit te leggen. En wij diëtisten maar moeilijk doen met het hele verhaal van de koolhydraten en de vetten. Waar zit het in, hoe herken je het  en welke effecten hebben ze in het lichaam. Nee, dan is vier keer wit toch wel een heel andere insteek. Uiteindelijk wordt hetzelfde bedoeld en hetzelfde bereikt.

Diëtisten vinden het fijn om dingen goed uit te leggen aan mensen. Hoe werkt ons lichaam; hoe gaan dingen goed en hoe gaan dingen fout. Denk aan het ontstaan van diabetes, de verhoogde bloedglucose, de vaatschade die het oplevert en dientengevolge de complicaties op lange termijn. Dat dat soms een heel moeilijk en ingewikkeld verhaal is, dat weten we wel. Maar we willen het toch wel graag vertellen. Het wordt nóg ingewikkelder als er een taalbarrière is. Onze cliënten zeggen dat vaak zelf al: “zeg maar gewoon wat ik moet doen”.

Dat zeggen wat iemand moet doen en vervolgens een dieetlijstje meegeven, dat doen we niet graag. Dat komt doordat er aan een dieet (en ook het volgen van een dieetlijstje van de diëtist) altijd een begin en een einde zit. Ik las daar laatst een mooie uitspraak over: A lifestyle doesn't have an endpoint.  A diet does. En dat is nou juist waar het probleem zit in horen van een ander wat je moet doen. Als je begrijpt waaróm je iets doet, dan kun je het je eigen maken.

Ik zie wel dat je met 4x wit een soort middenweg vindt. Je legt het niet helemaal uit, maar mensen weten wel wat ze moeten doen. En als het goed is, vinden ze daar wel hun eigen weg in. Dan is het dus wederom geen dieet maar wordt het een leefstijl. En als diëtist heb je dan nog genoeg te vertellen. Want iets weglaten uit je eetpatroon is een ding, maar wat kan je dan allemaal wél gebruiken?

Met het weglaten van suiker en suikerrijke dranken is het een kwestie van wennen. Maar er zijn zoveel vervangers van suiker dat het mogelijk alleen wennen is aan een minder zoete smaak of minder vaak een zoete smaak (bijvoorbeeld suiker weglaten uit koffie en thee en wel light frisrank kiezen). Het weglaten van wit meel en witte graanproducten en deze vervangen door volkoren varianten, niet alleen in brood maar ook in deegwaren en pasta. Roomboter vervangen door olie en in het algemeen minder vet gebruiken. Minder zout gebruiken.  Hoe maak je dan je gerechten smaakvol? Wij diëtisten hebben nog genoeg te vertellen.

Ramadan

Komende maandag, 6 juni, is de eerste dag van de vastenmaand Ramadan. Ramadan houdt in dat er overdag, van zonsopgang tot zonsondergang, niets de mond mag passeren. Geen eten en geen drinken dus. Moslims die gezond zijn mogen eraan meedoen. De Ramadan is een feestmaand en een maand van bezinning. Mensen kunnen zich inleven in armoede, hebben respect voor hun medemens. Het is een maand van tolerantie, liefdadigheid, verbroedering en bezinning, waarin de eenheid en samenhorigheid van de mensheid centraal staan. Mensen die om medische of andere redenen niet kunnen meedoen, kunnen dit afkopen. Door elke dag van de Ramadan een gift te doen aan de armen. Ook kunnen mensen de Ramadan deels volbrengen en de dagen waarin ze niet meededen kunnen ze op een later, zelfgekozen moment inhalen. Bijvoorbeeld als er reisdagen zijn tijdens Ramadan. Want tijdens reisdagen is Ramadan niet toegestaan.

In Nederland wonen ruim 900.000 moslims. Dat betekent ook dat veel cliënten op mijn spreekuur meedoen met de Ramadan. Zoals gezegd is het een feestmaand en een heel belangrijk onderdeel van de islam. Deelnemen aan de Ramadan is niet alleen onderdeel van het geloof, maar wordt ook vanwege emotionele en psychosociale  aspecten gedaan.  Denk hierbij aan gevoel van verbondenheid. Ook kinderen willen altijd heel graag meedoen met de ramadan. Dat hoeven ze niet, dat mag vanaf de puberteit en veel ouders staan het enkele (weekend-of vakantie)dagen toe, maar remmen hun kinderen er ook in af. En ook al hoeven mensen die vanwege hun gezondheid beter niet kunnen deelnemen dit ook niet te doen, toch willen ze het altijd heel graag.

Het is voor ons diëtisten en onze medebehandelaars huisartsen en diabetesverpleegkundigen dan ook altijd belangrijk om minstens 3 maanden vooraf te weten wanneer Ramadan dit jaar start (elk jaar schuift het 10 dagen naar voren, het is daarom niet op een vast moment). Zo kunnen we met mensen tijdig doornemen waarop ze kunnen letten tijdens ramadan bij het hebben van diabetes. Wereldwijd zijn er bijna 50 miljoen mensen met diabetes die vasten tijdens Ramadan. Het is dus zeker niet onmogelijk, maar goede instructies zijn belangrijk.

In de praktijk komt het erop neer dat men 2 maaltijden per etmaal eet en dat deze afhankelijk van het seizoen waarin Ramadan valt, ver of dichtbij elkaar liggen. Nu valt de maand Ramadan midden in de zomer, de langste dag zit er middenin. Dat betekent dat de tijd van zonderondergang tot zonsopgang heel kort is. Als de zon onder is gegaan, is er iftar: de eerste maaltijd na het verbreken van het vasten, wordt er (naast het drinken van veel water!) door Marokkanen eerst Harira gegeten: een goed gevulde soep. Door Turken worden olijven en thee gebruikt. En er is bij beide culturen heilig voedsel: brood, melk en dadels. Daarna komen er nog verschillende gerechten op tafel, afhankelijk van de gewoontes en de smaak van de familie. In de ochtend wordt er opnieuw gegeten, vlak voordat de zon opkomt.

Door als diëtist goed geinformeerd te zijn over eetgewoontes en cultuur van de cliënten, kunnen we hen adviseren. En natuurlijk zijn de cliënten de ervaringsdeskundigen. Van hen leren wij op onze beurt ook elk jaar weer wat bij.