Conditionering

In de tuin zie ik een muis rondscharrelen. Ik kijk bezorgd of ik onze kat ook zie, want als die de muis in het oog krijgt, dan duikt hij er zo bovenop. Hij is dol op muizenjacht waarbij hij de muis stukjes laat lopen, er tegenaan mept, weer een stukje laat lopen en er dan op springt, weer een stukje laat lopen…. Dat gaat zo wel een tijdje door totdat de muis het begeeft. Maar onze kat zit op dat moment verveeld met zijn waterbakje te spelen: pootje erin, pootje eruit. Hij likt de waterdruppels van zijn klauwtje. Gelukkig maar.

Dat jachtinstinct zit zo diepgeworteld in de kat dat hij ook als we een plastic speelgoedmuis door de kamer laten lopen  enthousiast erbovenop springt en het beestje aanvalt alsof zijn leven ervan af hangt. Ook vangt hij pluchen speelgoedmuisjes die wij naar hem toe gooien tussen zijn scherpe tanden of tussen 2 uitgestrekte klauwen.

Het gedrag van dieren is natuurlijk uitgebreid bestudeerd. Een hele bekende fysioloog die onderzoek deed bij onder anderen honden is Ivan Pavlov (1849-1936). Hij deed onderzoek naar de spijsvertering. Als onderdeel van dit onderzoek wilde hij de speekselproductie van honden bij de toediening van verschillende soorten voedsel meten. Hierbij stuitte hij echter op het verschijnsel dat de honden al speeksel gingen produceren nog voor hij het voedsel had gegeven, en zelfs als hij zonder voedsel deed alsof hij ze ging voeren.

Pavlov onderzocht dit verschijnsel verder, door bijvoorbeeld 5 seconden vóór het voeren een beel te laten rinkelen. Na een aantal keren bleken de honden inderdaad bij het rinkelen van een bel al speeksel af te scheiden. Dit heet nu de geconditioneerde reflex, en het door Pavlov ontdekte verschijnsel heet klassieke conditionering (ook wel de Pavlovreactie genoemd): als een prikkel A (de bel) herhaaldelijk voorafgaat aan prikkel B (het voeren) dat een bepaald gedrag (speekselproductie) oplevert, dan zal op den duur prikkel A reeds dat gedrag opleveren, ook zonder prikkel B.

Bij mensen is het verschijnsel van klassieke conditionering ook te zien. Mensen vertellen op het dieetspreekuur over gedrag dat is aangeleerd. Een voorbeeld hiervan is gaan afrekenen bij het tanken. In het tankstation liggen snoep, snacks, ijs, broodjes, frisdrank en noem maar op heel duidelijk in het zicht (prikkel A). Mensen leren zich soms aan om altijd bij het tanken ook iets te eten te kopen (prikkel B).  Het gedrag is het steeds eten/ snoepen/ snacken bij het tanken.

Een ander voorbeeld van de Pavlovreactie is op de bank zitten (prikkel A) met de tv aan (prikkel B) en wat lekkers eten (het gedrag is ook speekselproductie, gevolgd door  eten). Voor sommige mensen voelt het inmiddels als onmogelijk om op de bank te zitten, tv te kijken en daarbij niets te eten.

Als mensen de wens hebben hun eetgewoonten te veranderen (bijvoorbeeld omdat ze willen afvallen of hun gezondheidsrisicio’s willen beperken), betekent dat ook dat hun gedrag moet gaan veranderen. Daarover gaan de gesprekken op het dieetspreekuur. Want om het aangeleerde gedrag te veranderen is veel tijd, energie, motivatie en volharding nodig.
***********************************************************
Vind je mijn blogs leuk om te lezen? Deel ze met vrienden en collega's op Social Media.